MNF Thalai President L.Thangmawia, MLA chuan, “Education hi thil pawimawh berte zing a mi a nih avangin khawvel sawrkar zawng zawngte hian ngaih pawimawh berah an nei mek a. MNF pawhin Mizoram a sawrkarna a chan apiang hian zirna (Education) a ngaih pawimawh zia a lang fo tawh thin a. MNF aia sawrkarna chang rei party te aiin Education-a a sul hnu hi a tam lawr lak a ni,” a ti.
L.Thangmawia chuan vawiin khan Aizawl Press Club ah chanchinthar lakhawmtute kawmin, “Pu Zoramthanga kaihhruai sawrkar 1998-2008 ah khan, MNF leh MPC sawrkar intawm siam a nih chhung khan Pu F.Malsawma’n he department hi a enkawl a, a bak kum 8 vel chu Dr. R.Lalthangliana’n he department hi a enkawl thung a, tun sawrkar term kal lai 2018-23 chhung hian Pu Lalchhandama Ralte-in a enkawl mek a ni.
“Kum 1998-a Pu Zoramthanga kaihhruai sawrkar a lo pian lai khan Mizoram khaw tam takin anmahni khua ngei a zirna In sang zawk High School(HS) leh Higher Secondary School(HSS) te neih ve tula an hriat avangin khaw tam takin thawhlawm thawhin, khawtlang mipuite inpekna liau liauin heng sikul te hi an hawng hlawm a. MNF sawrkar chuan mipuiten zirna an ngaihhlutna avanga an insensona chu ngai thutakin sawrkar-in a chhawk dan tur ruahmanna thar Adhoc GIA leh Lumpsum GIA te a duang chhuak a. Kum 2008-a MNF sawrkar a lo tlak khan a thlaktu Congress sawrkar chuan MNF sawrkar-in GIA hmanga mipuite a lo chhawkna sikulte chu ‘KIH HNAWK’ tiin kum kua leh thla kua zet a hlamchhiah chhunzawm nghe nghe.
“School timing mipuite duhdana anga her rem a ni a, hnam hmangaihna nen zirlaiten hlawhtling taka an zirchhuah theih nan hmalak a ni a, sikul zawng zawngah zirlaiten Pathian tihna leh hnam hmangaihna rilru an neih theih na a nih beiseiin ‘ROMIN REL SAK ANG CHE’ tih hlapuia hmang tura hmalak a ni.
“Zofate hmakhua atana tawng intawm(common language) kan neih a tul zia hriain Mizo tawng humhalh leh ti hausa zel turin Mizo Language Development Board(MLDB) dinna tur bill chu Assembly-ah 10.3.2022 khan pass a ni. Tunah hian Office te peih tawhin Chairman pawh ruatfel tawh a ni.
“High School Science leh Mathematics zirlaibu te Mizotawng leh sap tawng (bilingual) a dah a ni a, hei hi zirlaiten a concept mahni tawng ngeia an man chian theih nana tih a ni.
“Class 6, 7 leh 8 zirlai te tan ZONUN tih lehkhabu siam thar niin, hetah hian Mizo thil hlu te, kan hnam ropuina te, kan ramhmul damdawi leh Mizo pasalthate chanchin te zirlaiten mizo tlawmngaihna leh hnam thinlung an zir chhuah theihnan telh a ni.
“Sawrkar sikul-ah te Uniform in ang hman tan a ni a. India ramah covid vanglai-a MBSE Board exam offline-a kal pui thei awmchhun kan ni. Hei vang hian a zir chiang turin Chhattisgarh state atangin an rawn kal hial a ni.
“Covid vanglai pawhin online leh offline hmanga zirna kalpui reng a ni a, zirlaiten pawl an sawn theihnan zirtirtu, VLTF, LLTF te nena tang tlangin theihtawp chhuah a ni a, zirlaiten an pawl an sawn thei zel a ni.
” Kan unau Myanmar atanga raltlan sikul naupang 6366, Bangladesh atngin 250 leh Manipur atangin 2547 avaiin zirlai 9190 te School Education hian a kuang kuah mek a. Heng raltlan zirlaite hi a thlawnin uniform leh zirlaibute pawh pek an ni a. Hindi Teacher hi 818 zet lak an ni. Zirtirtu regular 152 leh MR 880 lak fel tawh a ni a. Zirtirtu 614 (PS Headmaster-ah 224, MS Headmaster-ah 186, HS Headmaster-ah 190 leh HSS Principal-ah 14) lai Head leh Principal-ah an kaisang a, hei hi Mizoram History-ah term khat chhunga kaisang an tam ber tum a la ni.
“High School zirtirtu 50 lak tura tih fel niin kar hmasa khan MSSSB in exam an buatsaih tawh a. Tunah hian HSS Lecturer leh Elementary school zirtirtu engemaw zat regular a lak tura hmalak mek a ni.
“HSS 12, HS 120, MS 48 avaiin sikul 180 zet provincialised a lo ni leh ta. Tin, HSS 34, HS 11 leh MS 7 avaiin sikul 52 Provisional adhoc GIA ah hlankai an ni a. Lumpsum GIA category siam tharin Category A ah HSS 7, HS 17leh MS/PS 22 avaiin sikul 46 te chu Lumpsum Category-A ah hlankai an ni a; HSS 11, HS 16 leh MS 6 avaiin sikul 33 te chu Lumpsum Category B ah hlankai an ni a; HSS 7, HS 14 leh MS/PS 9 a vaiin sikul 30 te chu Lumpsum Category C ah hlankai an ni bawk a ni.
[ Note : MNF sawrkar term thum (1998-2003, 2003-2008 leh 2018-2023) chhung hian sikul 466 provincialised niin sikul 259 Adhoc GIA ah hlankai a niin sikul 404 zet te chu Lumpsum GIA ah hlankai an ni ta a ni. A vaia MNF sawrkar in sikul a upgrade tawh zawng zawng hi 1129 zet a ni ta a ni.
Congress sawrkar kum sawm chhung khan sikul pakhat (1), CZS HSS, Kolasib chiah provincialized a ni a, HSS 43, HS 25 leh MS 7 avaiin sikul 75 te chu 2008 inthlan puan hma ni 5.10.2018 khan Lumpsum GIA ah an hlangkai ve hram a ni ].
“Circle Education Officer(CEO) 12 lai lak fel a ni. MNF in district thar a tih puitlin Khawzawl, Saitual leh Hnahthial-ah te District Education Officer(DEO) dah fel vek tawh an ni bawk. Ngopa-ah SDEO office hawn thar a ni. Samagra hnuaia thawktu mi 5537 zet te hlawh tih pun sak an ni.
“Samagra hnuaiah Higher Secondary School stream hrang hrang (Arts, Science, Commerce) 44 hawn belh a ni a, Secondary School 9, Middle School 2 leh Primary School 2 hawn belh a ni bawk.
“DIET building 4 sak zawh a ni a, 5 chu sak mek an ni a. Zirlaiten sports lama ei an hmuh theih nan Grassroot sports development programme chu centre 40-ah kalpui mek a ni. Tunlai thiamna ICT hmanga zirtirna pek a nih theihnana tul te buaipui a ni a, sikul engemaw zatin ICT hmanruate an dawng a, sikul zawng zawnga dah vek tura hmalak mek a ni. School Education department hian zirna atan TV channel 2 a nei mek bawk a ni,” a ti bawk.
MNYF President chuan tun term 2018-2023 kal lai meka an hmalakna tiang hi a sawi bawk.
1. MZU Southern Campus kum 20 dawn chhim lama zirna ngai pawimawh tu ten din a nih theih nana an lo beih tawh la hlawhtling lo chu chu chak taka MNF sawrkarin hma la in January, 2020 khan Central sawrkar HRD in notification tichhuak in Department 13 hawng turin a rem ti ta a. A hmun tur pawh Pukpui ramah tih fel tawh niin MZU pawhin DPR cheng Vaibelche 400 chuang siamin central ah a thawn fel a. Covid avanga sum harsatna avangin central Finance Ministry-in a la ti fel thei rih lo a ni.
2. NAAC assessment-ah India ram state zawng zawngah Mizoram hi 83% niin kan sang ber a, Chandigarh in min dawt in 60% a ni. Mizoram-a college-a thawktu zirtirtu leh staff dangte thawhrimna avangin lawmthu kan sawi a ni.
3. National Education Policy(NEP) in 2030 thlenga tih zawh hman tura state te a tuk atanga 70% vel hi Mizoram hian a ti fel hman tawh bawk.
4. NEP duhdan angina Mizoram in State University hran pa a neihna tur draft bill buaipui mek a ni.
5. Regional Institute of Paramedical and Nursing Sciences (RIPANS) tih changtlun na tur cheng vaibelchhe 481 nawrchhuah a ni.
6. Zoram Medical College(ZMC) chu theihtawp chuaha kan hotute hmalakna a zarah June ni 16, 2023 khan National Medical Commission-in recognition a pe ta a, ZMC atanga Doctor zirchhuak 100 dawn laiin tunah hian internship an ti mek a ni.